Konpostajeak lurbeltza sortzeko prozesu naturala imitatzea du helburu, konpost izeneko produktua lortuz.

Konposta mikroorganismo deskonposatzaileek (bakteriak, onddoak…) eta organismo txikiek (zizareak eta kakalardoak konparazio batera) sortutako materia organikoaren deskonposizio aerobioaren (oxigenoa dagoenean) produktua da.

Konpostaren onurak ugariak eta anitzak dira: osagai ongarridunak eta elikagarriak atxikitzen laguntzen du, lurzoruaren egitura fisikoa hobetzen du eta bere erosioa murrizten du.

Era berean, aire, ur eta bero trukaketak erregulatzen ditu lurraren, eguratsaren eta landareen artean.

Gainera, landareendako elikagarrien erabilgarritasuna hobetu eta ugaritzeaz gain, lurzoruaren pHa ere erregulatzen du.

Etxean sortzen dugun zabor gehiena materia organikoa da, eta tratamendu bat egin ondotik, gure baratze eta lorategietan aprobetxatzen ahal da osagarri organiko modura.

Konpostajea etxean egiteak hainbat onura eskaintzen digu guztioi:

• Zabortegietara doan materia organikoaren kopurua murrizten da.
• Ongarri ez-organikoen erabilera murrizten du, hauek ordezkatzen baititu.
• Konpostak bere baitan ura gordetzeko duen ahalmenari esker, ur guttiago beharko dugu ureztatzerakoan.
• Landareen hazkunderako/garapenerako beharrezko nutrienteak/elikagarriak ematen ditu modu naturalean.
• Hondakinen garraioaren kosteak murrizten ditu honek herritarrei eskaintzen dien ondoko onurekin.

• Konpostatzeko materialaren neurria: hobe da 1 eta 5 cm arteko zatitxoak izatea
• Karbono eta Nitrogenoaren (C:N) arteko erlazioa
• Aireztapena
• Hezetasuna: %40 eta %60 artean
• Tenperatura: 35ºC eta 65ºC artean

Konpostatzeko materialaren neurria

• Neurririk egokiena 1 eta 5 cm artekoa da.
• Hondakinen artean ‘zati handi’ ugari baldin bada, usteltze prozesua motelduko du. Horrelakoetan, hobe da zati ttikiagotan puskatzea.
• Hasiera-hasieratik hondakinak ongi zatituz gero, degradazio eta deskonposizio prozesua erraztuko da, hain zuzen ere, mikroorganismoek erasotzeko ukigune gehiago izanen dutelako.
• Hondakin zatiak sobera xeheak baldin badira, multzoa trinkotu eginen da, eta ondorioz, urak eta aireak kanpoaldearekin duten interakzioa trabatuko da. Garrantzitsuena hondaki-zati handiak eta ttikiak proportzio beretsuak parekatzea da, oxigenatzeko tarte nahikoa izateko (adibidez, belarra eta adar zatiak nahastea).

Karbono-Nitrogeno arteko erlazioa

• Nitrogeno kopuru handiko hondakinak: Hegaztien gorotza, belarra, kafearen hondarrak, fruta eta barazki hondarrak.
• Karbono eta nitrogeno kopuru parekatua duten hondakinak: Fruta-arbolen hostoak eta zuhaixkatxoen adarrak, osinak, ganaduen gorotzak, adar xeheak.
• Karbono kopuru handiko hondakinak: Adar handiak, zerrautsa, papera/kartoia, egur txirbila, azalak, lastoa, pinu hostoak, haritz eta pago hostoak.

Oharra:

Nitrogeno ugari duten hondakinek usteltze prozesua azkartzen duten arren, lurbeltz gutti sortzen dute. Karbono ugari duten hondakinek usteltze prozesua moteldu arren, lurbeltz ugari sortzen dute.

Aireztapena

Konpost bihurtzeko, materia organikoa degradatzen duten mikroorganismoak aerobioak dira, hau da, oxigenoa behar duten mikroorganismoak. Konpost multzoa ongi aireztatua egoteko, komeni da:

• Hondakin xehe eta handiak ongi nahastea.
• Hondakinak iraultzea multzoa sobera trinkotzen bada edota hezetasun handia baldin badu. badu.

Hezetasuna

Mikroorganismo gehienek ezin dute bizi gutxienezko hezetasunik gabe. Gehiegizko urak putzuak sortzen ditu eta hondakin-multzoan airea sartzea galarazten du. Hondakinak usteldu egiten dira usai txarrak sortuz. Hezetasun maila egokiena %40 eta %60 artean dago. Hezetasun gehiegi dagoen ikusteko hartu konpost eskukada bat eta eskuarekin estutu. Estutzerakoan eskua busti baina ura erortzen ez bada, hezetasun maila optimoa da.

Oharra:

Hezetasun gehiegi baldin bada, komeni da hondakin idorrak gehitzea multzora: lastoa, adar xeheak, azalak, zerrautsa, papera/kartoia. Hezetasun gutxi baldin bada, hondakin hezeak bota daitezke: fruta eta barazki hondarrak, belar moztu berria. Hori egin ondotik hondakin multzoak ez baldin badu hezetasun maila egokirik lortu, multzo horretara ur pixka bat bota daiteke.

Tenperatura 35ºC azpitik bada, mikroorganismoek motelago lan egiten dute.Tenperatura altuegia bada, konpostatze prozesuan parte hartzen duten mikroorganismoak hil egiten dira.

• 2. edo 3. egunetik aintzinera tenperatura 50-60ºC-ra igotzen da.
• Hurrengo 15-20 egunetan 65 eta 75ºC artean mantentzen da.
• Bigarren edo hirugarren astetik aintzinera, tenperatura jautsi eginen da kanpoko tenperaturara iritsi arte.

Lurrarekin kontaktuan egon behar da, zizare eta xomorroak hazteko eta beharrezkoa den hezetasuna lortzeko. Konpostatze gunean komeni da lekua uztea egin behar diren lanetarako (hondakinak pilatu,

irauli eta harrotu). Leku hotzetan, konpostontzia eguzkiari begira egotea da egokiena, epeltasunak mikroorganismoen lana errazteko.

Haizetik babestuta egon behar da, hezetasuna gordetzeko eta ez sobera hozteko. Haizetik babestuta egon behar da, hezetasuna gordetzeko eta hozketa galarazteko. Klima beroetan komeni da konpostontzia itzalean kokatzea, hezetasunik ez galtzeko.

Euri ugari egiten duen inguruetan, komeni da konpostontzia lona irazgaitz eta transpiragarri batekin estaltzea, tapa bat jartzea edo estalpe batean kokatzea. Bertzela, hezetasun gehiegi hartuko du eta hondakinen hartzidura prozesua hoztuko da, eta ondorioz, lixibatzearen eraginagatik, nutrienteak galduko dira edota airearen presentzia jautsiko da, bakteria anaerobikoak eta usteldurak sortuz.

Hostoak eta landare hondarrak:

• Arbolen azala: motel desegiten da. Txikitzea komeni da.
• Hostoak: kopuru ttikitan.
• Saiatu pinu hostoak, haziak eta gaixotasunen bat duten landareak baztertzen.

Errautsak:

• Busti behar dira lehendik.
• Kedarrik ez bota.

Sukaldeko hondarrak

• Arrautza hondarra: Arras motel desegiten dira.
• Frutak eta barazkiak.
• Animalien hondakinak:vKopuru ttikitan.

Kimaketa eta lorategietako hondarrak

• Belarra.
• Kimatutako adarrak: 5cm.koak gehienez.

Papera eta kartoia

• Zatitu eta busti lehenik.
• Hobe da kolorezko tinta duten paperik ez botatzea.

Gorotzak

Kafe eta infusio hondarrak

• Trinkotu gabe eta material zunzdunekin nahasiak (adar txikiak).

Arropak eta ehunak

• Bakarrik zuntz naturalak, kopuru ttikitan eta zatituta.

Hurrengo aldietan, hondakinak sortu ahala multzora gehitzen joan, kontuan hartuta hondakin hezeen kopuruak hondakin lehorren kopuruaren bikoitza izan behar duela. Hondakinak multzora gehitu ondotik, ongi nahastu behar da lehendik zegoenarekin ongi bateratzeko. Lehenengo aldian gutxienez 50 cm arte bete konpostontzia, hondakin lehorrak eta hezeak kopuru berdinean sartuz. Zolean egur-hondakinak jarri, multzoaren aireztapena errazteko.

Konposta egiten 4-5 hilabete igaro ondotik edota konpostontzia beterik dagoenean, jada atera ahal izanen da lurbeltza, konpostontziaren zolean dagoena, alegia. Konposta erabili baino lehen komeni da galbahetik pasatzea, oraindik konpostatu gabe dauden hondakin zati handiak bereizteko. Bereiztutako hondakin zatiak konpost multzora itzuliko dira.

Usaina: Oihaneko lurraren usaina baldin badu ongi konpostatua dagoenaren seinale da eta lasai erabil daiteke. Amoniako edo ustel kiratsa baldin badu berriro konpostatu behar da, hondakin lehorrak eta nitrogeno ugarikoak gehituz eta multzoa aireztatuz. Usainik ez baldin badu edo lur idorrarena badu, gehiegi usteldu denaren seinale da.

Hezetasuna eta egitura: Ongi egindako konpostak egitura laxoa eta bikortsua du. Konpost eskukada bat hartu eta eskuarekin estutzerakoan tantarik botatzen ez baldin badu eta papurtzen ez bada, konposta ongi egina dago. Konposta papurtzen bada, lehorregi dago. Eskuarekin estutzerakoan ura botatzen badu, hezeegi dagoenaren seinale da.

Kolorea eta itxura: Ongi egindako konposta kolore ilunekoa da eta jatorriko osagaiak bereiztezinak dira. Jatorriko osagaiak ikusten badira, konposta ondu gabe dago. Gris edo xuri antzeko kolorea baldin badu, konposta lehorregia dagoela edo onddoak daudela erakusten du.